بحران پیشامدی است که به صورت ناگهانی و گاهی فزاینده رخ می‌دهد و به وضعیتی خطرناک و ناپایدار برای فرد، گروه یا جامعه می‌انجامد. بحران باعث به وجود آمدن شرایطی می‌شود که برای برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اساسی و فوق‌العاده است. بحران‌ها بر حسب نوع و شدت متفاوتند. بحران یک فشارزایی بزرگ و ویژه است که باعث در هم شکسته شدن انگاره‌های متعارف و واکنش‌های گسترده می‌شود و آسیب‌ها، تهدیدها، خطرها و نیازهای تازه‌ای به وجود می‌آورد.
مدیریت بحران از اصطلاحات حوزه مدیریت است که به مجموعه‌ای از فعالیت‌ها، چاره‌جویی‌ها و دستورالعمل‌هایی اطلاق می‌شود که مدیریت یک سازمان در چالش با بحران انجام می‌دهد و هدف آن کاهش روند، کنترل و رفع بحران است.
با توجه به تعاریف ارائه‌شده که برگرفته از منابع معتبر علمی است، بحران و مدیریت بحران پدیده‌ایست که دروس زیادی در آن ایجاد می‌شود و به‌کارگیری این درس‌آموخته‌ها در آینده می‌تواند بارمالی، جانی و سیاسی آن را کم کند. در ایران نیز بحران‌های زیادی از جمله بحران اقتصادی، بحران امنیتی، بحران زیست محیطی، بحران اجتماعی و... در سالیان اخیر اتفاق افتاده است و یادگیری از دروس این بحران‌ها می‌تواند کشور و سازمان‌ها را در آینده به مسیر بهتری سوق دهد. در این مقاله رویکرد سازمان مدیریت بحران فدرال به درس‌آموخته در بحران‌ها بررسی شده است.
سازمان مدیریت بحران فدرال برای کسب و انتشار درس‌آموخته‌ها فرآیند بسیار خوب و مناسبی را طراحی کرده است که شامل 11 گام می‌باشد. تمامی سازمان‌های خدمات اضطراری توجه بسیار زیاد و جدی به درس‌آموخته‌ها دارند. آن‌ها این واقعیت را درک کرده‌اند که توجه اثربخش و تعریف اقدامات مناسب برای یادگیری از تجارب و درس‌آموخته می‌تواند در بحران‌های آینده منجر به حفظ جان و مال بسیاری از افراد شود. رویکردهای به کار گرفته شده توسط سازمان آتش‌نشانی در این زمینه را اینجا ببینید.
سیستم مدیریت درس‌آموخته‌ها در سازمان مدیریت بحران فدرال در سال 2011 در سندی تشریح شده و فرآیندی شامل 11 گام برای مدیریت فرایندها و بهترین تجارب را تعریف کرده‌اند که به شرح زیر است:
1) رهبر تیم (مسئول هماهنگی فدرال) برنامه‌ریزی برگزاری جلسات بازنگری پس از اجرا را انجام می‌دهد
2) تسهیلگر جلسه بازنگری پس از اجرا مشخص می‌شود
3) فرم‌های اولیه برای شناسایی درس‌آموخته‌ها و بهترین تجارب در بین پرسنل توزیع می‌شود
4) تسهیلگر، فرم‌های تکمیل شده را بررسی می‌کند
5) تسهیلگر، جلسه بازنگری پس از اجرا را برگزار می‌کند
6) تسهیلگر، درس‌اموخته‌ها و بهترین تجارب شناسایی‌شده توسط فرم‌های تکمیل‌شده پرسنل را در ابتدای جلسه مرور می‌کند
7) تسهیلگر، بهترین تجارب و درس‌آموخته‌ها را وارد سیستم می‌کند
8) ناظر تسهیلگر، بهترین تجارب و درس‌آموخته‌ها را بررسی و تایید می‌کند
9) ناظر تسهیلگر، بهترین تجارب و درس‌آموخته‌های تاییدشده را برای مدیر برنامه ارسال می‌کند
10) مدیر برنامه، بهترین تجارب و درس‌آموخته‌های تاییدشده توسط ناظر تسهیلگر را بررسی می‌کند
11) مدیر برنامه، بهترین تجارب و درس‌آموخته‌های تاییدشده را برای مدیر برنامه اقدامات اصلاحی ارسال می‌کند.
با وجود اینکه فرایند خوبی طراحی شده است اما چالش‌هایی نیز در اجرای فرایند به وجود می‌اید که باید فکری برای رفع آن‌ها نیز کرد مانند:
· کمبودی که در این فرآیند احساس می‌شود، عدم وجود نمونه واضحی برای درک درس‌آموخته مناسب است. گاهی اوقات روند تاریخی فعالیت‌ها و اتفاقات مورد بررسی قرار می‌گیرد که این مورد با درس‌آموخته متفاوت است. یکی از اقدامات مؤثر در این زمینه، تدوین مثالی همه جانبه برای آشنایی بیشتر دست‌اندرکاران فرایند می‌باشد.
· عدم استفاده مداوم از جلسات بازنگری پس از اقدام (که در آن علل ریشه‌ای حوادث و اقدامات اصلاحی شناسایی شود)
· عدم استفاده از تسهیلگران خارج از منطقه برای رعایت بی‌طرفی
· انتشار محدود درس‌آموخته‌ها
· ریسک از دست‌دادن درس‌آموخته در اثر حوادث غیر مترقبه برای سرور سیستم درس‌آموخته
این مطلب از مجموعه مقالات آقای نیک میلتون است و منبع مقاله را نیز اینجا می‌توانید ببینید.
